1. Εκδήλωση του λιμού
Το φαινόμενο ξεκίνησε το 368/691 στην Καππαδοκία. Το κύριο αίτιό του υπήρξε μια έντονη και παρατεταμένη ξηρασία που έπληξε την περιοχή από το χειμώνα του 368 ως τουλάχιστον το καλοκαίρι του 369. Όλες οι πηγές νερού στέρεψαν, το χώμα γέμισε με χάσματα και οι σπόροι ξεράθηκαν στη γη χωρίς να βλαστήσουν.2 Οι ασθενέστερες οικονομικά μάζες επλήγησαν περισσότερο από τη διατροφική κρίση, καθώς φαίνεται ότι οι πλούσιοι κάτοικοι της πόλης της Καισάρειας, στην Καππαδοκία, διέθεταν ικανά αποθέματα τροφίμων.
2. Προσπάθειες αντιμετώπισης της κρίσης
Ο Βασίλειος (Μέγας), μετέπειτα επίσκοπος Καισαρείας, προσπάθησε με τις ομιλίες του να παρακινήσει τους εύπορους να δείξουν φιλανθρωπία απέναντι στους πτωχότερους συμπολίτες τους.3 Ο αδελφικός του φίλος, Γρηγόριος (ο Θεολόγος), μας πληροφορεί ότι ο Βασίλειος διοργάνωσε συσσίτια για τους πληγέντες και γενικότερα φρόντισε με όσα μέσα διέθετε τον ταλαιπωρημένο πληθυσμό.4 Αλλά και η αδελφή του Βασιλείου, η Μακρίνα, ηγουμένη μονής στον Πόντο, διακόνησε όσους βρέθηκαν κοντά της έχοντας διανύσει μεγάλες αποστάσεις σε αναζήτηση τροφής. Παράλληλα ανέλαβε υπό την προστασία της όσα νεαρά κορίτσια βρήκε εγκαταλελειμμένα στους δρόμους κατά την περίοδο της σιτοδείας.5 Η διατροφική κρίση, ωστόσο, συνεχίστηκε και το επόμενο έτος, το 370. Αυτή την περίοδο έπληξε τη γειτονική περιοχή της Φρυγίας. Μεγάλες πληθυσμιακές μάζες κατευθύνθηκαν κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και σε γειτονικές επαρχίες προκειμένου να βρουν αποθέματα τροφίμων.6 Η κρίση φαίνεται ότι έληξε αφότου επανήλθαν οι φυσιολογικές κλιματικές συνθήκες.
1. Ο λιμός στην Καππαδοκία συνέβη λίγο πριν από την ανάρρηση του Μεγάλου Βασιλείου στον επισκοπικό της θρόνο, το 370. Πρβ. Χρήστου, Π., Ο Μέγας Βασίλειος. Βίος και πολιτεία, συγγράμματα, θεολογική σκέψις (Ανάλεκτα Βλατάδων 27, Θεσσαλονίκη 1978), σελ. 62-63.
2. Ο Μέγας Βασίλειος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της κρίσης αυτής, η οποία επηρέασε το φιλανθρωπικό του έργο, όπως δείχνει η .R. Holman, The Hungry are dying. Beggars and bishops in Roman Cappadocia (Ney York 2001). Πρβλ. «Homilia dicta tempore famis et siccitatis», στο Migne, J. P. (επιμ.), Patrologia cursus completus Series Greca (Paris 1857-1866), τόμ. 31, σελ.303-328.
3. S.R. Holman, The Hungry are dying. Beggars and bishops in Roman Cappadocia (Ney York 2001), σελ. 71, 78, 91.
4. Γρηγόριος ο Θεολόγος, “Funebris oratio in laudem Basilii Magni Caesareae in Cappadocia episcopi”, στο Migne, J. P. (επιμ.), Patrologia cursus completus Series Greca (Paris 1857-1866), τόμ. 36, στήλ. 493-606 ιδ. 541-545. (Or. XLIII 34-36).
5. Γρηγόριος Νύσσης, Vie de Saint Macrine, επιμ. P. Maraval (Sources Chretiennes 178, Paris 1971), κεφ.12 σελ. 184, κεφ. 26 σελ. 232.
6. Σωκράτης, Εκκλησιαστική ιστορία, επιμ. G. Ch. Hansen (GCS, Neue Folge 1, Berlin 1995), σελ. 245-246.